Proludzka cyfryzacja

Nie jestem teoretykiem cyfryzacji w sektorze publicznym.
Byłem wójtem. Znam administrację publiczną od środka — z jej rytmu, z jej barier, z jej języka.

Już wtedy wierzyłem, że technologia może pomagać...

„Strona fajna… ale tam nic nie da się znaleźć.”

Skończyła się kadencja — założyłem firmę IT...

I w końcu zrozumiałem:
cyfryzacja nie może być celem samym w sobie...

Dlatego wzywam do budowania cyfryzacji, która naprawdę służy.
Która nie wyklucza. Która pomaga każdemu.

To jest dla mnie sens Proludzkiej Cyfryzacji...

Cyfryzacja usług publicznych to już nie przyszłość — to teraźniejszość oraz przyszłość.

Ale technologia, która miała łączyć, coraz częściej dzieli.

Proludzka Cyfryzacja powstała z doświadczeń ludzi, nie z trendów...

• - Bezpiecznie znaczy: mogę zaufać.
• - Dostępnie znaczy: mogę się dostać.
• - Prosto znaczy: rozumiem, co mam zrobić.

Normy są potrzebne — ale nie wystarczą.

Wręcz przeciwnie — to ich uzupełnienie o perspektywę człowieka.

Dlatego wciąż pracuję nad skuteczną realizacją Proludzkiego podejścia...

Pro-Ludzka Cyfryzacja nie jest skierowana tylko do informatyków.

To nie filozofia dla „specjalistów od UX” ani dla startupów.
To zaproszenie dla wszystkich, którzy tworzą lub współtworzą usługi publiczne w środowisku cyfrowym:

• Urzędnik, który zatwierdza strukturę formularza.
• Dyrektor szkoły, który publikuje plan lekcji na stronie.
• Programista, który koduje system zapisów.
• Grafik, który ustawia kontrasty i wielkość czcionki.
• Pracownik obsługi klienta, który odbiera telefon od zagubionego użytkownika.

Każdy z nich ma wpływ na cyfrowe doświadczenie człowieka.

Pro-Ludzka Cyfryzacja jest także dla tych, którzy:

• – nie wiedzą, jak zacząć, ale chcą działać lepiej,
• – czują, że “tak jak teraz” to za mało,
• – szukają języka i narzędzi, by projektować z szacunkiem,
• – nie zgadzają się, by technologia była zimna i obojętna.

Nie trzeba znać kodu. Wystarczy zadać pytanie:

„Czy osoba, która z tego skorzysta, poczuje się potraktowana z godnością?”

Słowo „bezpieczeństwo” w cyfryzacji publicznej często pojawia się w kontekście przepisów: RODO, certyfikaty, logi, szyfrowanie.

Ale prawdziwe bezpieczeństwo zaczyna się nie w systemie, lecz w relacji — między tym, kto tworzy cyfrową usługę, a tym, kto jej zaufa.

Bezpiecznie to nie znaczy, że mamy pięć warstw ochrony.
To znaczy, że wiemy, co chronimy — i dlaczego to ważne.

Dla systemu informacja to „rekord”.
Dla człowieka — to fragment życia, zdrowia, rodziny, pracy. Czasem — kryzysu.

Dlatego bezpieczeństwo nie jest obowiązkiem. Jest zobowiązaniem.

Bezpiecznie to znaczy:

• że zanim zbierzesz dane — zastanowisz się, po co one są potrzebne,
• że jeśli masz wątpliwość — lepiej zapytasz jeszcze raz,
• że nie traktujesz danych jako surowca technicznego, tylko jako coś powierzonego z nadzieją, że nie zostanie zdradzone.

W cyfrowych usługach publicznych nie chodzi o to, by „spełnić formalne wymagania”.
Chodzi o to, by zrozumieć, że człowiek często nie ma wyboru:

• – nie może zmienić formularza,
• – nie może skasować konta,
• – nie ma alternatywy.

Dlatego jego dane muszą być traktowane z większym szacunkiem, nie mniejszym.

Nie każda instytucja potrzebuje kosztownego systemu bezpieczeństwa.
Strona GOK nie musi mieć ochrony klasy wojskowej.
Ale każda instytucja powinna zadać sobie pytanie:

Jaki poziom ochrony odpowiada danym, które powierzają nam ludzie?
Co może się wydarzyć, jeśli to zaufanie zostanie złamane?

Co to znaczy w praktyce?

• Zbieraj tylko te dane, które naprawdę są potrzebne.
• Upewnij się, że zespół rozumie, dlaczego ochrona danych to sprawa godności, nie tylko zgodności.
• Kiedy masz wątpliwość — zatrzymaj się i przemyśl proces jeszcze raz.
• Nie kopiuj rozwiązań — dostosuj poziom zabezpieczeń do poziomu realnej wrażliwości danych.
• Mów jasno, kto, gdzie i po co przetwarza dane. Nie dla formalności. Dla zaufania.

Bezpiecznie nie znaczy: “bezbłędnie”.
Znaczy: “z troską”.
A troska to pierwszy i najważniejszy krok ku cyfrowej godności.

Mówi się, że dostępność to kwestia zgodności ze standardem WCAG.
Ale dostępność zaczyna się dużo wcześniej niż kod. Zaczyna się od decyzji:
Czy osoba, która z tego korzysta, w ogóle tu dotrze?

Dostępnie — to znaczy być obecnym. Nie tylko online.
Obecnym dla każdego, kto szuka pomocy, informacji, kontaktu.

• Ktoś nie widzi.
• Ktoś nie słyszy.
• Ktoś ma ograniczenia ruchowe.
• Ktoś nigdy nie korzystał z nowoczesnych urządzeń.
• Ktoś ma zaburzenia poznawcze albo po prostu gorszy dzień.

Wszyscy ci ludzie są częścią wspólnoty.
A więc są też częścią cyfrowej rzeczywistości wspólnoty.
Nie można ich zostawić za ekranem.

Nie chodzi o to, by każda strona miała 200% zgodności z każdym punktem normy.
Chodzi o to, by każda osoba mogła czuć się zaproszona, a nie wykluczona.
By cyfrowa obecność nie była barierą, ale mostem.

Niektóre osoby potrzebują czytników ekranu.
Inne — prostszego języka.
Jeszcze inne — logicznej struktury strony, bo inaczej się gubią.

Dostępność to nie luksus.
To warunek obecności.

Co to znaczy w praktyce?

• Nie kopiuj gotowego szablonu — pomyśl, kto będzie z tego korzystał.
• Zadbaj o kontrast, czytelność i strukturę. To nie estetyka — to szacunek.
• Nie komplikuj języka. Strona urzędu to nie praca dyplomowa.
• Jeśli coś jest ważne — nie chowaj tego na dole lub za trzema kliknięciami.
• Zrób test: czy senior, osoba niewidoma lub dziecko odnajdzie się na tej stronie?

Dostępnie znaczy: jesteśmy tu także dla tych, którzy mają mniej siły, mniej wprawy, mniej pewności.
I to właśnie ich obecność jest miarą jakości naszych usług.

Prosto nie znaczy banalnie.
Nie znaczy „po łebkach”, „na szybko” ani „dla laików”.

Prosto znaczy: zrozumiale.
Tak, by człowiek nie musiał się domyślać, zgadywać, klikać „na próbę”.

Prosto to forma troski.
Bo nic tak nie zawstydza, jak poczucie, że coś jest niby proste, ale ty tego nie rozumiesz.

Usługi publiczne to codzienność wielu ludzi — często w stresie, pośpiechu, w sytuacjach niepewności:

• Seniorka chce zapisać się do lekarza.
• Rodzic szuka informacji o szczepieniach dla dziecka.
• Student potrzebuje zaświadczenia dla uczelni.
• Ktoś składa wniosek, bo stracił pracę.

Nikt z nich nie wchodzi na stronę, żeby się zachwycać layoutem.
Każdy chce po prostu wiedzieć:

• Co mam zrobić?
• Gdzie mam kliknąć?
• I czy to na pewno to?

Dlatego Prosto znaczy:

• że każdy element strony ma sens, a nie tylko ładnie wygląda,
• że komunikat brzmi: „Rozumiemy cię”, a nie: „Błąd 401”,
• że przycisk jest tam, gdzie się go spodziewasz,
• że nie trzeba 10 kliknięć, by zrobić coś, co powinno zająć jedno.

Co to znaczy w praktyce?

• Zanim napiszesz tekst — powiedz go komuś na głos. Jeśli brzmi nienaturalnie — zmień.
• Unikaj słów „panel”, „rejestr”, „tożsamość użytkownika” — jeśli można je zastąpić prostszymi.
• Nie każ czytać instrukcji. Spraw, by strona jej nie potrzebowała.
• Usuń wszystko, co zbędne. Jeśli coś nie służy człowiekowi — przeszkadza.

Nie chodzi o to, by było ubogo.
Chodzi o to, by człowiek poczuł się pewnie, nie głupio.

Prosto to nie styl graficzny.
To etyczny wybór.

Ta filozofia nie zakłada idealnych warunków.

Przeciwnie — powstała w odpowiedzi na realia, które dobrze znamy z codziennej praktyki. Nie ignoruje wyzwań — dostrzega je wyraźnie i traktuje poważnie.

To wyzwania:

• 🔸 finansowe — jak sfinansować testowanie, wsparcie, udział użytkowników?
• 🔸 polityczne i decyzyjne — jak przekonać liderów, jak wprowadzać zmiany strategiczne i egzekwować je w praktyce?
• 🔸 sektorowe — jak dostosować podejście do specyfiki edukacji, zdrowia, samorządów i innych obszarów sektora publicznego?
• 🔸 etyczne — jak łączyć prostotę z bezpieczeństwem, personalizację z prywatnością, pomoc z wolnością?
• 🔸 organizacyjne i społeczne — jak zapewnić szkolenia, materiały wsparcia, obecność człowieka w cyfrowym procesie?

Te trudności istnieją — i są poważne.

Ale właśnie dlatego trzeba je nazywać, badać i wspólnie szukać rozwiązań.

Nie po to, by mieć gotowe recepty.
Po to, by nie zostawiać człowieka samemu sobie w świecie cyfrowych systemów.